Mutluluğun Değil, Anlamın Peşinde: Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT)

"Acıdan kaçmak, onu büyütür. Anlamını fark etmekse dönüştürür."

Üçüncü akım terapilerden olan Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT), acıyı ortadan kaldırmayı değil; onunla temasa geçerek, değerler doğrultusunda yaşanan, esnek ve anlamlı bir hayat inşa etmeyi amaçlar. Bu terapi yönteminin ilk seanslarında örtük öğrenme niyetiyle bol bol zihin kelimesinden bahsederiz. Çünkü zihnin ne olduğu, bilinçten farklı olarak nasıl çalıştığı, arka planda sürekli konuşan o kaygılı ‘iç sesin’ zihin olduğu bilince getirildiğinde yani fark edildiğinde dönüşüm başlar. Deneyim fark edilince; dönüşür, dönüştürülür.

2010’lu yıllar itibariyle psikoterapi süreçleri oldukça fazla revize aldı, almaya devam ediyor. Hemen hemen üçüncü nesil terapilerin ortak noktası artık acı deneyimi ortadan hemen kaldırılması gereken bir patoloji değil, yaşantısal gerçeklikte bir duygu durumu olduğu yönünde. İnsanın doğal hâlinin mutluluk olduğu inancı, her içsel sıkıntıyı bir "bozulma" gibi görmemize neden oluyordu. Oysa istatistik verilerle, psikolojik acının norm dışı değil, yaşamın ayrılmaz bir parçası olduğunu gösteriyor. Bu düsturda patoloji acının kendisi değil yer değiştirip; onu bastırma, düzeltme ya da yok etme çabası olmuş oluyor. Bilinçli farkındalıktan ve şefkatli bir yaklaşımla kararlıklı kabul çalışmaları önceliği “iyileşmeye” değil, kişinin kendisiyle temas etmeye ve değerlerine doğru yönelmeye çağırır. Kaçınmacı savunma mekanizmaları yerine önce durup sonra duyguya temas etmeyi önerir. Bilincin sisinden sıyrılıp zihindeki seslere an da durup kulak verdiğiniz susacaktır.

Kabul ve Kararlılık Terapisi İçerisinde Otobüs/ Direksiyon Sende Metaforu

ACT terapilerinde sıkça kullanılan metafor, kişinin hayatını bir otobüs yolculuğuna benzetir. Direksiyonda siz varsınızdır; ancak arka koltuklarda geçmişin yankıları oturur: “Yetersizsin”, “Başaramayacaksın”, “Bu sana göre değil.” Bu sesler bastırıldıkça bağırır. Ama siz yine de direksiyonu bırakmadan, onların eşliğinde ilerlemeye devam edebilirsiniz. Acıyla yaşamak, yaşam ile temas etmektir. ACT, psikolojik sağlığı acının yokluğu olarak değil; onunla kurulan bilinçli, farkındalıklı ve gönüllü bir ilişki olarak tanımlar. Terapi süreci, kişinin kendi değerleriyle temas ederek, zihin seslerinin sunduğu engellere rağmen yolda kalabilmesini destekler.

Bazı yol arkadaşları hiç inmez. Ama direksiyon hâlâ sizdeyse, yönü siz belirlersiniz.