Sosyal Medya, Beden Dismorfisi ve Gerçeklik Algımız

Beden Dismorfisi Gerçeklik Algımız ve Beden Dismorfisi

Günümüzde sosyal medya, hayatlarımızın adeta ayrılmaz bir parçası haline geldi. Paylaşımlar, beğeniler, takipçiler... Hepsi, görünüşte masum ama aslında zihinsel sağlığımız üzerinde ciddi etkiler bırakabilen bir dijital akışın parçaları. Özellikle de beden algımız ve özsaygımız üzerinde.

Kusursuz Görsellerin Gölgeleri: Sosyal Medya ve Beden Algısı

Sosyal medyada her gün karşılaştığımız mükemmel görseller, bilinç dışı düzeyde kıyaslamalar yapmamıza sebep oluyor. Bu kıyaslamalar, zamanla beden memnuniyetsizliğine ve hatta beden dismorfik bozukluğuna (BDB) zemin hazırlayabiliyor. Yapılan çalışmalar da bu bağlantıyı doğruluyor. Örneğin, sosyal medya kullanım sıklığının depresyon belirtileriyle ilişkilendirildiği bir sistematik derlemede, kullanıcıların psikolojik refahlarının olumsuz etkilenebileceği vurgulanıyor (Karim vd., 2020). Aynı zamanda, sosyal medya yeme bozuklukları ve BDB gibi sorunlarla da ilişkilendirilmiş durumda (İmparatori vd., 2021; Nesi, 2020).

Beden Dismorfik Bozukluğu Nedir?

BDB, bireyin bedeninde gerçek olmayan ya da başkalarının fark etmediği küçük kusurlar üzerinde yoğun şekilde takılmasıyla karakterize edilen bir durumdur (American Psychiatric Association, 2013; Phillips vd., 2005; Krebs vd., 2022). Sosyal medyada sürekli mükemmel vücutların sunulması, bu algının tetiklenmesinde önemli bir faktör olabilir (Kaur vd., 2020). Özellikle Instagram gibi görsel odaklı platformlarda vakit geçiren bireylerde, dış görünüşe dair farkındalık ve memnuniyetsizlik oranları artış göstermektedir (Cohen, Newton-John & Slater, 2017).

Filtreler, Diyetler ve Algı Tuzağı

Güzellik filtreleri, modifiye edilmiş fotoğraflar ve influencer’ların hayatlarımızda kapladığı yer arttıkça, gerçeklik algımız bulanıklaşıyor. Yanıltıcı diyet trendleri ve kusursuz vücutlar, bireyleri sağlıksız davranışlara yönlendirebiliyor (Raj vd., 2022). Grossman’a (2017) göre özsaygı temel bir ihtiyaçtır ve insanlar kendilerini olumlu sunmak isterler; ancak medya içerikleri bu sunumu yönlendirerek düşük özsaygıya neden olabiliyor. Bunun sonucunda bireyler, sosyal medyada kabul görmek uğruna tıbbi müdahalelere ve dış görünüş odaklı davranışlara yönelebiliyor (Raj vd., 2022).

Özellikle Ergenler Risk Altında

Araştırmalar, sosyal medyanın özellikle ergen kızlar arasında “ince ve fit” görünme baskısını artırdığını göstermektedir (Roberts vd., 2022). Bu baskı, beden karşılaştırmaları ve ideallerin içselleştirilmesiyle birleştiğinde, gençlerin özsaygısını önemli ölçüde düşürmektedir (Himanshu vd., 2020). Charmaraman ve arkadaşlarına (2021) göre, sosyal medyayı daha sık kontrol eden ergenlerde beden memnuniyetsizliği, depresif belirtiler ve çevrimdışı ilişkilerde zorluklar daha yaygındır. Aynı şekilde Choukas-Bradley vd. (2020) çalışmaları, bu bireylerde daha yüksek düzeyde beden farkındalığı ve depresif duygu durum gözlemlemiştir.

Sosyal Medyanın Karmaşık Etkileri

Sosyal medya, yalnızca görünüşümüzü nasıl algıladığımızı değil, aynı zamanda kim olduğumuza dair hislerimizi de etkileyebiliyor. Sürekli olumlu geri bildirim alma ihtiyacı, gençleri popülerlik ve beğeni sayılarına bağımlı hale getirebiliyor. McLean vd. (2019), sosyal medya tabanlı özçekimlere maruz kalmanın, özellikle karşılaştırma eğilimi yüksek olan bireylerde ruh halini ve beden özgüvenini olumsuz etkilediğini bulmuştur. Dahası, Rizwan vd. (2022), kadın ve erkeklerin yaklaşık %93’ünün vücutlarından memnun olmadığını ve bunun sosyal medya bağımlılığıyla ilişkili olabileceğini ifade etmektedir.

Ruh Sağlığımıza Dair Uyarılar

Tüm bu bulgular, sosyal medyanın yalnızca bir eğlence aracı olmadığını; aynı zamanda ruhsal sağlığımız üzerinde ciddi etkileri olabilecek bir faktör olduğunu gösteriyor. Fardouly vd. (2015), sosyal medyada geçirilen sürenin, bireylerin görünüm memnuniyeti ve özsaygıları üzerinde olumsuz etkiler yarattığını belirtmektedir. Holland ve Tiggemann (2016) ise sosyal medya kullanımının artan depresyon, anksiyete ve bozuk yeme davranışlarıyla ilişkili olduğunu vurgulamaktadır.

Peki Ne Yapmalı?

Bu veriler ışığında sosyal medya kullanımını tamamen bırakmak gerçekçi değil; ancak içerik farkındalığı geliştirmek, kıyaslama davranışlarının önüne geçmek ve sosyal medyayı eleştirel bir bakışla kullanmak mümkün. Özellikle ruh sağlığı uzmanlarının bu konuda bireyleri bilinçlendirmesi, sosyal medya okuryazarlığını desteklemesi büyük önem taşıyor.

Kaynakça

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596

Charmaraman, L., Richer, A., Liu, C., Lynch, A., & Moreno, M. (2021). Early adolescent social media–related body dissatisfaction: Associations with depressive symptoms, social anxiety, peers, and celebrities. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 42(5), 401–407. https://doi.org/10.1097/DBP.0000000000000911

Choukas-Bradley, S., Nesi, J., Widman, L., & Galla, B. M. (2020). The appearance-related social media consciousness scale: Development and validation with adolescents. Body Image, 33, 164–174. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2020.02.017

Cohen, R., Newton-John, T., & Slater, A. (2017). The relationship between Facebook and Instagram appearance-focused activities and body image concerns in young women. Body Image, 23, 183–187. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2017.10.002

Fardouly, J., Diedrichs, P. C., Vartanian, L. R., & Halliwell, E. (2015). Social comparisons on social media: The impact of Facebook on young women's body image concerns and mood. Body Image, 13, 38–45. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2014.12.002

Grossman, J. (2017). Self-esteem and the social mirror. New York: Academic Press.

Himanshu, Kaur, A., Kaur, A., & Singla, G. (2020). Rising dysmorphia among adolescents: A cause for concern. Journal of Family Medicine and Primary Care, 9(2), 567–570. https://doi.org/10.4103/jfmpc.jfmpc_738_1

Holland, G., & Tiggemann, M. (2016). A systematic review of the impact of the use of social networking sites on body image and disordered eating outcomes. Body Image, 17, 100–110. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2016.02.008

Imperatori, C., Panno, A., Carbone, G. A., Corazza, O., Taddei, I., Bernabei, L., Massullo, C., Prevete, E., Tarsitani, L., Pasquini, M., Farina, B., Biondi, M., & Bersani, F. S. (2021). The association between social media addiction and eating disturbances is mediated by muscle dysmorphia-related symptoms: A cross-sectional study in a sample of young adults. Eating and Weight Disorders. Advance online publication. https://doi.org/10.1007/s40519-021-01232-2

Karim, F., Oyewande, A. A., Abdalla, L. F., Chaudhry Ehsanullah, R., & Khan, S. (2020). Social media use and its connection to mental health: A systematic review. Cureus, 12(6), e8627. https://doi.org/10.7759/cureus.8627

Kaur, A., Kaur, A., & Singla, G. (2020). Rising dysmorphia among adolescents: A cause for concern. Journal of Family Medicine and Primary Care, 9(2), 567–570. https://doi.org/10.4103/jfmpc.jfmpc_738_1

Krebs, G., de la Cruz, L. F., Rijsdijk, F. V., Rautio, D., Enander, J., Rück, C., & Mataix-Cols, D. (2022). The association between body dysmorphic symptoms and suicidality among adolescents and young adults: A genetically informative study. Psychological Medicine, 52(7), 1268–1276. https://doi.org/10.1017/S0033291720002998

McLean, S. A., Jarman, H. K., & Rodgers, R. F. (2019). How do “selfies” impact adolescents’ well-being and body confidence? A narrative review. Psychology Research and Behavior Management, 12, 513–521. https://doi.org/10.2147/PRBM.S177834

Nesi, J. (2020). The impact of social media on youth mental health: Challenges and opportunities. North Carolina Medical Journal, 81(2), 116–121. https://doi.org/10.18043/ncm.81.2.116

Opara, I. N., & Santos, N. (2019). A conceptual framework exploring social media, eating disorders, and body dissatisfaction among Latina adolescents. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 41(3), 363–377. https://doi.org/10.1177/0739986319860844

Phillips, K. A., Menard, W., Fay, C., & Pagano, M. E. (2005). Psychosocial functioning and quality of life in body dysmorphic disorder. Comprehensive Psychiatry, 46(4), 254–260. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2004.10.004

Raj, R., Arashpreet, A., Devedi, D., Pantho, S. F. H., Bara, P., & Agnihotri, B. K. (2022). Body dysmorphia and social media impact. International Journal of Health Sciences, 6(S3), 3725–3735. https://doi.org/10.53730/ijhs.v6nS3.6604

Rizwan, B., Zaki, M., Javaid, S., Jabeen, Z., Mehmood, M., Riaz, M., Maqbool, L., & Omar, H. (2022). Increase in body dysmorphia and eating disorders among adolescents due to social media. Pakistan BioMedical Journal, 5(3). https://doi.org/10.54393/pbmj.v5i3.205

Roberts, S. R., Maheux, A. J., Hunt, R. A., Ladd, B. A., & Choukas-Bradley, S. (2022). Incorporating social media and muscular ideal internalization into the tripartite influence model of body image: Towards a modern understanding of adolescent girls' body dissatisfaction. Body Image, 41, 239–247. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2022.03.002

Rohrich, R. J., & Cho, M. J. (2018). When is teenage plastic surgery versus cosmetic surgery okay? Reality versus hype: A systematic review. Plastic and Reconstructive Surgery, 142(3), 293e–302e. https://doi.org/10.1097/PRS.0000000000004630

Yazan: Klinik Psikolog Hilal Baltacı